Ligging
Toponiem: -
Adres: Zandstraat 74-76, Elen (Dilsen-Stokkem)
Kadasterperceel: Dilsen, sectie B, percelen 633 A2, 633Y, 633Z en 635 G
Coördinaten: 51,07225; 5,76685
|
Toestand
Gesloopt/verdwenen (voormalige heropgebouwde droogloods bewaard).
Beschrijving/informatie/geschiedenis
Deze panoven lag bij de windmolen van Elen (Dilsen-Stokkem), 'op het Zand', ook 'Steenkamp'. De molen, noch de panoven, staan op de primitieve kadasterkaart of op de buurtwegenatlas.
De windmolen zelf werd gebouwd in 1870 door Theodoor Smeets en Sofia Beunen. De pannenoven zou al eerder in gebruik zijn geweest.
Rond 1905 was de familie Dillen waarschijnlijk pachter van de pannenoven.
Op een prachtige foto uit 1905 met de molen en pannenbakkerij staat deze familie trots met alle pannenbakkersmateriaal (werkbank, mallen, ...). Rechts op de foto misschien de eigenaars van de molen en pannenoven. Onderaan de molen, op de gaanderij, staat nog een persoon naar de fotograaf te kijken, is het de molenaar?
Op de foto zien we voor de molen, links de pannenoven, in het midden een droogloods (met ervoor een stapel pannen of tegels) en rechts een loods met de kleimolen (of 'potaardemolen'). Diezelfde gebouwen vinden we terug op de uittreksels van het kadaster van 1874 en 1896. Op een schets van Piet Van Bussel, zoon van Mathieu van Bussel, met de situatie in 1930, wordt het helemaal duidelijk.
De molen en de pannenoven waren rond 1914 eigendom van de familie Coenen. Vlak voor de eerste wereldoorlog, nam Theodoor Van de Boel de oude pannenoven van de familie Coenen over. Volgens het verhaal omdat Coenen geen opvolgers had. Theodoor Van de Boel had eerder ook al (tot 1909) een pannenoven in Thorn. De van oorsprong Nederlandse familie Van de Boel had in die periode verschillende pannenovens in de regio. Hendrik Van de Boel, broer van Theodoor, was een van de oprichters en eerste directeur van pannenfabriek 'De Maas' in Kessenich.
Enkele jaren na de eerste wereldoorlog, in 1919 of 1921, bouwde Theodoor Van de Boel een nieuwe pannenfabriek langs de Rijksweg in Elen.
Als deze informatie klopt gaat het hier over het gezin van Jerome (Carolus Franciscus Heronimus) Coenen (Paal, 1880 - Weert, 1960). Hij was gehuwd met Maria Hubertina Coninx (Bree, 1885-1952). Ze hadden drie (of vier) kinderen. Zijn ouders waren molenaar Ludovicus Coenen (Lummen, 1853 - Bree, 1922) en Catharina Libaers (Paal, 1845 - Bree, 1922). Volgens andere informatie zou Jerome molenaar geweest zijn tussen ongeveer 1914 en 1930. Was het omdat hij enkel dochters had dat hij de panoven overliet aan Theodoor Van de Boel?
Eigenaardig genoeg is er over de periode tussen 1889 en 1917 geen informatie te vinden op de doorgaans goed gedocumenteerde website Molenecho's.
De molen en de pannenoven werden in 1917 gekocht door notaris Jules Delvoie-Smeets uit Eben-Emael.
In 1929 werd door hem een openbare verpachting gedaan van enerzijds de goed gekalandeerde en in besten staat van onderhoud verkeerende windgraanmolen, in steen gebouwd, met alle toebehoorten, magazijnen, stallingen, 2 koppels steenen, rogge en tarwemolen, met elect. motor 20 H.P. bewogen door zuiggas, met 1 koppel uitstekende kunststeenen' en anderzijds 'een pannenbakkerij met alle toebehoorten, open plaats, ovens en droogplaatsen, met 56 aren 18 cent. leemgrond oppervlakte'.
Het is niet bekend of de oven toen werkelijk verpacht en verder uitgebaat werd. In elk geval werd in de jaren daarna (na 1930)
de inboedel verkocht en werd de oude panoven bij de molen gesloopt.
In 1929, kwam de molen in het bezit van Mathieu van Bussel, een afstammeling van een molenaarsfamilie uit Nederweert.
Van hem kreeg de windmolen de naam 'De Hoop'). De molen werd uiteindelijk in 1968 stilgelegd. In 1978 werd hij beschermd als monument.
Ook volgens de informatie op de website van de Inventaris Onroerend Erfgoed is het lange bakstenen gebouw aan straatzijde wat overblijft van de oude pannenfabriek. Het lange gebouw was niet alleen de droogloods voor de pannen, maar er was blijkbaar ook een rosmolen in ondergebracht voor het mengen van de klei. De kleiwinning langs de oevers van de vlakbij gelegen Zanderbeek zou nog zichtbaar zijn in het landschap.
Na jaren van verval werd de beschermde molen in 2010 volledig opnieuw gerestaureerd. In de voet van de molen en de oude pannenloods werden in 2019 vakantiewoningen ondergebracht. De eigenaar probeerde ook de pannenloods te laten beschermen, maar zonder succes.
Net als de andere steen- en pannenbakkerijen in de Maasvallei maakte deze steenbakkerij gebruik van alluviale klei of leem, dit wil zeggen klei die tijdens de ijstijden (Weischel-glaciaal, 116000 tot ongeveer 11000 jaar geleden) door de Maas werd afgezet.
|
Meer foto's
Bronnen
- Geneanet
- Website nv Van de Boel
- Informatie via Marcel Dings
- Leo Cuppens-Nelissen, "De Gouden Sleutel", Geschied- en Heemkundige Kring Eelen, jg. 23, 2008, nr. 3, p. 76-85.
- Informatie over Windmolen 'De Hoop') op de Inventaris Onroerend Erfgoed.
- Windmolen De Hoop op Molenechos.be
- Website Windmolen De Hoop
- Dirk Peusens en Karen Broers, "Rospotaardemolen en pannendroogschruur in Elen", 2012
|
